Een erfgenaam heeft ten aanzien van een nalatenschap drie keuzes:
- hij aanvaardt de nalatenschap zuiver;
- hij aanvaardt de nalatenschap beneficiair, dat wil zeggen onder het voorrecht van een boedelbeschrijving;
- hij verwerpt de nalatenschap.
Een erfgenaam kan op drie verschillende manieren een keuze uitbrengen, namelijk:
- door het afleggen van een schriftelijke verklaring;
- door feitelijk handelen;
- door niets te doen.
Een eenmaal gemaakte keuze kan niet meer worden teruggedraaid. Hiervoor geldt slechts één uitzondering, namelijk wanneer sprake is van schulden in de nalatenschap waarvan de erfgenamen echt niet op de hoogte konden zijn. Een erflater kan zijn erfgenamen niet in hun keuze beperken. Een erfgenaam kan pas na het overlijden van de erflater een beslissing nemen.
Het afleggen van een schriftelijke verklaring moet worden gedaan bij de griffie van de rechtbank van het sterfhuis (dat is de laatste woonplaats) van de erflater. De verklaring wordt in het boedelregister ingeschreven. Het boedelregister wordt bijgehouden door de rechtbank en is voor iedereen toegankelijk.
Een erfgenaam die zich ondubbelzinnig en zonder voorbehoud als een zuiver aanvaard hebbende erfgenaam gedraagt, aanvaardt daardoor de nalatenschap zuiver, tenzij hij zijn keuze al eerder heeft gedaan. Volgens de rechtspraak is dit bijvoorbeeld het geval als een erfgenaam goederen van de nalatenschap meeneemt, zoals het afgeven van inboedel aan een kringloopwinkel of het opnemen van geld van de bankrekening van erflater. Het gaat hierbij om feitelijke handelingen, die onder omstandigheden dus tot een zuivere aanvaarding van een nalatenschap kunnen leiden.
Niets doen kan leiden tot zuivere aanvaarding of tot beneficiaire aanvaarding, maar nooit tot het verwerpen van de nalatenschap. Doet een erfgenaam niets, dan wordt hij geacht de nalatenschap zuiver te hebben aanvaard als de kantonrechter hem een termijn heeft gesteld op verzoek van een belanghebbende én die erfgenaam binnen die termijn geen beslissing neemt. Doet een erfgenaam niets, maar hebben een of meerdere andere erfgenamen de nalatenschap middels een verklaring beneficiair aanvaard, dan wordt die erfgenaam geacht de nalatenschap eveneens beneficiair te hebben aanvaard, tenzij hij alsnog binnen drie maanden nadat hij bekend werd met de beneficiaire aanvaarding de nalatenschap zuiver aanvaardt of verwerpt. In zo’n geval dient voor zuivere aanvaarding een schriftelijke verklaring te worden afgelegd bij de griffie van de rechtbank. Er kan dan niet zuiver worden aanvaard door feitelijk handelen.
Voor minderjarige erfgenamen geldt een bijzondere regeling. In de wet is vastgelegd dat een wettelijke vertegenwoordiger voor een minderjarige niet zuiver kan aanvaarden en dat voor de verwerping van de nalatenschap een machtiging van de kantonrechter nodig is. De wettelijke vertegenwoordiger van een minderjarige moet binnen drie maanden nadat aan de minderjarige een nalatenschap is toegekomen een verklaring van beneficiaire aanvaarding of van verwerping afleggen. Als binnen die termijn van drie maanden door de wettelijke vertegenwoordiger geen keuze is gemaakt, dan geldt de nalatenschap door de minderjarige erfgenaam als zijnde beneficiair aanvaard.
